Burdur, yeşilova, salda Gölü, salda gölü kumu zararlı ı?, silikozis, KOAH eşref atabey-24.4.2020
SALDA GÖLÜ BEYAZ KUMU ZARARLI MI?
(TIBBİ JEOLOJİK YÖNDEN DEĞERLENDİRME)
DR. EŞREF ATABEY
Jeoloji Yüksek Mühendisi / Tıbbi Jeoloji Uzmanı /Araştırmacı yazar
23-24 Nisan 2020 tarihinde bazı yazılı basında; ‘’ Salda Gölü sahiline eşsiz görünüm katan kumun aslında göl tabanına çökelmiş fosillerden HUNTİT minerali olduğu ve “KOAH, SİLİKOZİS gibi hastalıklara neden olacağı, Salda köylüleri ve hayvanları için tehlikeli olduğu”, ”Salda Şimdi Ölüm Kusuyor” başlıklı haberlerde iddia edilmektedir.
Bilimsel verilerle Tıbbi Jeolojik yönden değerlendirmesi yapılarak, kamuoyunun bilimsel ve doğru bilgiye ulaşması dikkate alınarak aşağıdaki yazı hazırlanmıştır.
SALDA GÖLÜ’NDE ŞİMDİYE KADAR YAPILAN JEOLOJİK, PETROGRAFİK VE MİNERALOJİK İNCELEME, JEOKİMYASAL ANALİZLERDE basında İDDİA EDİLDİĞİ ÜZERE HUNTİT MİNERALİ OLUŞTUĞUYLA İLGİLİ BİR VERİ ORTAYA KONMAMIŞTIR. Aksine yapılan çalışmalar ve analizler sonucunda gölde HİDROMANYEZİT mineralinin oluştuğu saptanmıştır.
İddia edildiği üzere SİLİKOZİSE neden olması için bir mineralin bileşiminde silisyum olması gerekir. Huntit minerali bulunsa bile HUNTİT minerali bileşiminde silisyum bulunmamaktadır. Dolayısıyla Huntit mineral tozunun SİLİKOZİS yaptığı tezinin doğru olmadığını belirtmek isterim.
GENEL OLARAK TOZLARIN ETKİSİ: Partikül büyüklüğü 100 mikrometreden daha az olan havada asılı parçacıklara TOZ diyoruz. Tozlar arasında aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikrometre büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı 3 mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az 3 katı olan lifsi tozlara ise SOLUNABİLİR TOZ diyoruz.
5,0 mikronmetre ve daha büyük tozlar burun mukozasında tutulur ve akciğerlere girmesi engellenir. 0,1 mikronmetre çapından küçük tozlar ise akciğerlerden öksürmeyle atılır. Tozun insan sağlığına etkili olması için tozun boyutları, çapı, kaynağa olan uzaklığı, rüzgar hızı ve yönü, tozun miktarı, hava sirkülasyonu, havada tozun kalma süresi, tozu soluma süresi, kişinin fiziksel özellikleri, burun yapısı vs önemlidir.
HUNTİT MİNERALİ: Bir kalsiyum magnezyum karbonat minerali olup, karbonatlar sınıfı altında dolomit grubu içerisinde yer almaktadır. Kimyasal formülü; CaMg3(CO3)4’dır (%15.88 CaO, %34.25 MgO ve %49.87 CO2). Çoğunlukla hidromanyezit ya da manyezitle birlikte bulunup; dağılgan, saf beyaz görünümlüdür. Islak olduğu zaman çok plastiktir. Alev geciktirici, boyalarda özel bağlayıcı ve yapıştırıcı, özel tip lastiklerde dolgu sertleştirici ve kağıt sanayinde kaplama malzemesi olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de tek, Dünya’da ikinci, Denizli Çameli ilçesi Yolçatı köyü yakınında açık ocak işletmesi bulunmaktadır. Yurt dışına ihraç edilmektedir. Magnezit minerali ise magnezyum karbonat (MgCO3) bileşimlidir. Refrakter sanayi, seramikte kullanılır.
Saf huntit minerali 3 birim magnezyum ve bir birim kalsiyum bileşiminden oluşur. Bu oran bir Mg ve bir Ca olursa DOLOMİT (MgCaCO3) oluşur.
Salda Gölü’ndeki beyaz oluşum stromatolitik güncel HİDROMAGNEZİT mineral oluşumudur.
HİDROMANYEZİT MİNERALİ: Kimyasal formülü Mg5(CO3)4(OH)24H2O şeklinde, görüldüğü sulu magnezit minerali olup, bileşiminde silis bulunmamaktadır.
PEKİ SALDA GÖLÜNDE BULUNAN BEYAZ HİDROMAGNEZİT TOZU ZARARLI MI?
Asbest gibi lifsi, eriyonit gibi iğnemsi kristallere sahip mineral tozları uzun süre solunduğunda akciğer zarı ve karın zarı kanseri (mezotelyoma) yol açtığı bilinmektedir. Lifsi olmayan tozların uzun süre solunmasıyla da pnömokonyoz akciğer hastalıkları olmaktadır. Silis tozu silikozis, kömür tozu antrakozis, demir tozu siderozis, alüminyum tozu alüminozis, barit tozu baritozis, talk tozu talkozis, mangan tozu manganozis, kaolen tozu kaolinozis gibi. Bunların hepsinin bileşiminde demir hariç silis bulunmaktadır.
İddia edildiği üzere, Salda Gölü’nde HUNTİT MİNERALİ oluşmamaktadır. Oluşsa bile, yukarıda örneklerini verdiğim mineraller gibi HUNTİT minerali bileşiminde silis bulunmamaktadır. Huntit tozu da mermer tozu gibi inert tozlar arasına girmektedir. Huntit tozunun akciğerlerde herhangi bir hastalık yaptığına dair kanıtlanmış bir çalışma bulunmamaktadır. HUNTİT MİNERAL TOZU, KOAH, SİLİKOZİS, Pnömokonyoz yaptığı iddiasıyla ilgili de veri yoktur.
GÖLDE KİRLENME
Göl kıyısındaki kayaç, toprak, sediman analizlerinde çok az oranda silisyum dioksit, çok az diyatoma oluşumu, özellikle güneydoğu kenarında nikel, bor, çinko, selenyum, kadmiyum gibi ağır metaller belirgin oranda yüksek, arsenik sınır derişimlerde (litrede 10 mikrograma yakın) saptanmış. Gölün bu kesimde kirlenme olduğuna da işaret edebilir.
SONUÇ
Salda Gölü kıyısındaki beyaz oluşumlar, HUNTİT olmayıp, güncel HİDROMAGNEZİT mineral oluşumu olup, HİDROMAGNEZİT mineral tozlarının sağlık açısından riskli olduğuyla ilgili tıbben bir araştırma bulunmamakta.
Hidromagnezit tozları içinde yoğun şekilde, yüzde 80-90 oranlara varan diyatoma silisli kavkı parçaları ve tozları olursa ancak böyle bir sağlık riskinden söz edebiliriz. Göldeki hidromanyezit mineralojisinde eser miktarda diyatoma saptanmıştır. Bu oranda da bir sağlık riskinden söz edemeyiz.
SONUÇ OLARAK BASINDA YER ALAN HABERLERDE İDDİA EDİLDİĞİ GİBİ, SALDA GÖLÜ’NDE HUNTİT MİNERALİ OLUŞUMU BULUNMAMAKTA OLUP, KOAH, SİLİKOZİS GİBİ HASTALIK YAPTIĞI TEZİNİN DE DOĞRU olmadığını belirtmek isterim.
Kaynaklar
Eşref Atabey. 2019. Dünyada tek olan Salda Gölü’nün önemi. Herkese Bilim Teknoloji
Dergisi, 6 Eylül 2019, Sayı: 180, sayfa: 16 ve 22.
Eşref Atabey. Salda Gölü’nün önemi. www.bodrumguncelhaber.com/esref-atabeyin-yazisi-salda-golunun-onemi/ (20.4.2020).
Eşref Atabey-Salda Gölü’nün önemi.’’Tıbbi jeoloji, çevre ve halk sağlığı’’ facebook sayfası
Eşref Atabey. Salda Gölü’nde oluşan Hidromagnezit Mineral Tozlarının Sağlığa Etkisi.
’’Tıbbi jeoloji, çevre ve halk sağlığı’’ facebook sayfası 23.4.2020
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/salda-golunun-kumunun-sirri-ortaya-cikti-276189h.htm (erişim: 23.4.2020).
Nurgül Balcı, Cansu Demirel ve Mehmet Ali Kurt. 2018. Salda Gölü’nün jeomikrobiyolojisi
ve güncel stromatolit oluşumunda mikrobiyal etkiler. Yerbilimleri, 39, 1, 19-40.
SALDA Gölü hidromagnesit tozu ve sağlık eşref atabey-23.4.2020
Bir yanıt bırakın